Hàng ngày, trên những sạp chợ hay cửa hàng hải sản, hình ảnh những con cua bị trói chặt bằng sợi dây trói cua to bản đã quá quen thuộc. Người mua nhìn vào số cân, trả tiền, rồi về nhà tháo dây mới tá hỏa: cua thật chẳng bao nhiêu, dây nặng gần bằng cua. Ai cũng từng bực mình, nhưng ít ai tự hỏi: “Tại sao chúng ta cứ chấp nhận điều này?” Trong ngành kinh doanh cua, sợi dây trói cua không chỉ là vật dụng, mà còn là biểu tượng của một thói quen lạc hậu, một văn hóa kinh doanh cần thay đổi. Và tôi – Văn Cua – đã dành hơn 15 năm để tháo bỏ nó, từ một kẻ bị gọi là “khùng” đến người góp phần làm thị trường cua Việt Nam chuyển mình, với hơn 70% cua giờ đây được bán không dây.

Một Hành Trình Bắt Đầu Từ Sự Bất Bình

Chuyện của tôi với kinh doanh cua không bắt đầu từ đam mê, mà từ một lần bực dọc cách đây hơn 15 năm. Một buổi chiều ở Sài Gòn, tôi nhờ vợ ra chợ Tân Bình mua vài ký cua đãi khách. Nhưng cua về chẳng tươi, ít thịt, trói đầy dây nặng trịch. Tôi tự hỏi: “Sao mình không làm gì đó để khách hàng được ăn cua ngon, đáng đồng tiền?” Từ một người làm truyền thông và marketing, tôi – một kẻ ngoại đạo – quyết định dấn thân vào ngành hải sản. Ý tưởng kinh doanh cua online ra đời từ đó.

Tôi lặn lội khắp nơi, từ Bến Tre đến Khánh Hòa, để tìm nguồn cua tốt nhất. Cuối cùng, tôi chọn cua biển Cà Mau – vừa ngon, vừa dồi dào. Năm 2008, trong một chuyến công tác ở Cà Mau, tôi gặp ông Sáu Quẻ – người đầu tiên nhân giống cua tại đây. Ông kể về cách nuôi, chọn, bảo quản cua với niềm say mê. Tôi lắng nghe, rồi quyết định: “Phải làm gì đó với cua Cà Mau!” Tôi lập trang web chia sẻ thông tin về cua, và khi lượt truy cập tăng cao, nhiều người hỏi mua. Cuối năm 2010, tôi cùng một người bạn mở công ty cung ứng cua sống.

Tháo Dây Trói: Ý Tưởng “Khùng” Gây Sóng Gió

Thời gian đầu, tôi thua lỗ triền miên. Tôi chưa rành chọn cua, thương lái trộn hàng kém chất lượng, nhưng điều khiến tôi ám ảnh nhất là sợi dây trói cua. Tôi hỏi khắp nơi: “Tại sao trói dây to thế để bán? Dây có giá trị gì đâu?”. Họ bảo đó là cách làm từ xưa – trói dây nặng để tăng cân, bù chi phí. Tôi không chịu nổi. Hơn 15 năm trước, tôi quyết định: mua cua dây to, tháo dây, bán cua không dây. Ai cũng cười: “Khùng à? Cua không dây giá cao, ai mua?” Nhưng tôi tin, nếu không ai bắt đầu, văn hóa kinh doanh cua sẽ mãi bị trói chặt trong sự thiếu trung thực.

Năm 2012, bài báo “Bán cua online” trên VnExpress (https://vnexpress.net/ban-cua-online-2915178.html) ra đời, kể về hành trình tôi nằm vùng ở Cà Mau hai tháng để học chọn cua, sang Trung Quốc hai tháng qua sáu tỉnh thành để nghiên cứu cách bán và làm thương hiệu. Bài viết gây chấn động giới kinh doanh hải sản. Người ta gọi tôi là “khùng” vì dám tháo dây, nhưng độc giả ủng hộ nhiệt tình. Tôi nhận ra: cua gạch Cà Mau là vàng trong mắt người Trung Quốc, vậy sao ta không bán bằng giá trị thật thay vì trói dây lừa dối?

Thất Bại Và Hành Trình Gieo Hạt Giống

Để mở rộng, tôi hợp tác với một người anh trong ngành, thử bán cua không dây sang Trung Quốc. Chúng tôi lập trạm thu mua ở Đầm Dơi, Năm Căn, Bạc Liêu, và điểm bán ở Nanning, Quảng Châu, Hạ Môn, Thượng Hải. Tôi chọn cua với dây trói nhẹ, không trọng lượng, nhưng sau sáu tháng, dự án thất bại. Tiền bạc, công sức mất trắng. Thương lái không thích bán cua không dây, khách hàng chưa quen giá cao. Tôi hiểu thay đổi một thói quen lớn không dễ, nhưng tôi không bỏ cuộc.

Quay về Sài Gòn, tôi kiên trì bán cua không dây, từng bước thuyết phục khách bằng chất lượng. Hạt giống tôi gieo dần nảy mầm. Từ một mình tôi, rồi vài người làm theo, đến nay, sau hơn 15 năm, hơn 70% thị trường cua Việt Nam đã bán cua không dây. Bài báo trên VnExpress cách đây 12 năm là cú hích lớn, không chỉ đưa tên tôi ra ánh sáng mà còn khơi dậy ý thức về giá trị thật trong ngành cua. Tôi tự hào vì khách hàng giờ đây nhận được cua ngon, không dây, và cả niềm tin vào sự trung thực.

Sợi Dây Trói: Biểu Tượng Của Tư Duy Cần Thay Đổi

Hành trình 15 năm dạy tôi rằng sợi dây trói cua không chỉ là vật dụng, mà là biểu tượng của sự thiếu trung thực. Trước đây, 90% cua xuất sang Trung Quốc bị trói dây to – một vòng tròn phụ thuộc do thương lái nước ngoài áp đặt. Dây trói cõng chi phí, che giấu giá trị thật, và chúng ta chấp nhận như điều bình thường. Nhưng khi tháo dây, tôi tháo luôn tư duy lạc hậu ấy. Tôi muốn kinh doanh cua là câu chuyện về lòng tự trọng, nơi khách hàng trả tiền cho chất lượng, không phải dây vô dụng.

Thị trường hôm nay chứng minh tôi không “khùng”. Hơn 70% cua không dây là kết quả của sự kiên trì – của tôi và những người đã cùng thay đổi. Cua Việt Nam giờ đây không cần lớp vỏ giả tạo để khẳng định giá trị. Tôi vui vì đã góp phần thay đổi văn hóa kinh doanh, mang đến giá trị hữu hình – cua thật, chất lượng – và vô hình – niềm tin cho khách hàng.

Lời Kêu Gọi: Cùng Tháo Dây, Xây Thương Hiệu Cua Việt Nam

Khi chia sẻ về thương hiệu cua, tôi vẫn nhắc về sợi dây trói cua. Với tôi, kinh doanh là sống văn minh hơn mỗi ngày. Hành động “khùng” cách đây 15 năm đã thay đổi thị trường, và tôi mong các bạn – những người trẻ, những đồng nghiệp – cùng tháo dây trói trong tư duy. Không cần làm gì lớn lao, chỉ cần làm đúng: người bán mang đến chất lượng, người mua chọn nơi trung thực. Sau 15 năm, niềm vui lớn nhất của tôi là thấy khách hàng nhận được giá trị thật.

Hãy bắt đầu từ hôm nay. Bạn đã sẵn sàng cởi sợi dây trói cua trong chính mình chưa? Chỉ khi chúng ta cùng thay đổi, kinh doanh cua Việt Nam mới thực sự vươn xa, không chỉ là sản vật mà là niềm tự hào của cả dân tộc.

Bài viết của Nguyễn Hoàng Văn